“NĖ
KTHETRAT E PIRATIT”
- Roman -
Autori:
Bardhyl Xhama
Shtėpia
Botuese “TOENA”
R e c e n s ė
Romani “Nė kthetrat e Piratit”, i shkrimtarit Bardhyl Xhama, ėshtė botuar nga Shtėpia Botuese “Toena” nė vitin 1997 dhe ka qenė i suksesshėm nė tregun e librit pėr fėmijė
e tė rinj.
Nė vitin 1997, nė Konkursin Kombėtar tė Letėrsisė pėr Fėmijė e tė Rinj, fitoi ēmimin “Tasim Gjokutaj”,
si libri mė i mirė i vitit pėr fėmijė i Shtėpisė Botuese “Toena”.
“Pirati” i pėrshkruar nė kėtė roman, nuk ėshtė personazh i shekujve tė shkuar, por njė “Pirat”
i ditėve tona, qė ka braktisur shkollėn dhe, duke qenė mė i madh nė moshė e nė bėma, tėrheq nė rrugėn e krimit nxėnėsin
mbetės e rrėmujaxhi Besnik Bregu, qė, gjithashtu, braktis shkollėn nėn ndikimin e “kapos” mė tė rritur.
Ngjarjet e romanit, sa reale aq dhe tė fantazuara, vendosen nė
bregdetin e Sarandės nė vitet 1988-1989. Por ato janė plotėsisht aktuale edhe sot, kur dihet qė braktisja e shkollės
ėshtė bėrė dukuri shqetėsuese qė ushqen edhe botėn e krimit nga adoleshentėt. “Piratė” me maska e tė armatosur janė shfaqur e shfaqen edhe sot kėrcėnueshėm nė mjediset e jetės sonė,
madje dhe nė shkolla. Ndaj vlerėsojmė qė romani ka njė tingėllim aktual dhe ndikim
tė fuqishėm edukativ pėr nxėnėsit e klasave tė larta tė shkollės nėntėvjeēare, tė cilėve u adresohet.
Romani ka vlera tė spikatura
ideoartistike. Kompozicioni ėshtė i qartė dhe i thjeshtė, gjuha ėshtė
koncize, e zgjedhur, e pasur me fjalė tė rralla, me frazeologji e tė folme tė figurshme, ka pėrshkrime tė bukura tė natyrės,
sidomos tė detit, ka analiza tė mirėfillta psikologjike tė botės sė brendshme tė personazheve , dialogėt janė tė goditura,
personazhet kryesore janė skicuar mirė etj.
Pėr tė nxitur leximin e pėr tė kuptuar mė mire shtjellimin e ngjarjeve, romani prej 136 faqesh ėshtė ndarė nė 15
kapituj, secili me titull mė vete. Nė ta shpalosen gjithė bėmat e personazheve, hap pas hapi, jeta shkollore e aventurat
e shumta tė moshės, dalja nė skenė e Piratit dhe joshja e Besnikut pas tij, kalimi dalėngadalė nga gėnjeshtrat e shkeljet
e normave tė moralit, deri te vjedhjet e plagosjet me armė tė ftohta
Nė roman, edhe pse disi mė shkarazi, pėrshkruhet dhe jeta nė familje, nė shkollė e nė shoqėri e personazheve kryesore.
Pra, ngjarjet kanė njė sfond, nė njė vend dhe nė njė kohė tė caktuar, konkretisht nė fund tė viteve tetėdhjetė.
Romani ka edhe vlera njohėse, veēanėrisht pėr bregdetin e Sarandės, pėr kafshėt e peshqit, pėr gjuetinė e nėnujshme,
pėr mėnyrėn e jetesės pėr kohėn etj.
Fundi i romanit mendojmė se ėshtė origjinal dhe jashtė skemave tė zakonshme. Besnik Bregu, edhe pse i penduar qė u fut nė rrugėn e krimit, nuk arrin
ende tė bėjė kallėzimin nė organet pėrkatėse dhe kjo sepse Pirati e ka nuhatur se po hetohet pėr arrestim dhe arratiset me
not nga brigjet e Ksamilit pėr nė ishullin e Korfuzit. Nė kėtė mėnyrė ēėshtja mbetet e hapur, ndofta pėr njė libėr tė dytė.
Tiranė, qershor 2006