Novela “Zhytësit e vegjël të thellësive” e shkrimtarit Bardhyl Xhama është botuar së pari në vitin 1977. Në Konkursin Kombëtar të Letërsisë për Fëmijë të atyre viteve ka fituar çmim për tematikë të veçantë.

                                Lexuesi nxënës e merr përsëri në dorë këtë novelë, tashmë me titullin “Zhytësit e vegjël”, të ripunuar e të pasuruar, si dhe me ilustrime me ngjyra e kopertinë të re të piktorit Llazar Taçi, botuar nga Shtëpia Botuese “Ekxtra”.

                                Tema që trajtohet në këtë libër është mjaft tërheqëse për fëmijët. Zhytësit e vegjël të brigjeve të Jonit na jepen në këtë novelë jo vetëm si gjurmues të florës e të faunës së larmishme, por dhe si peshkatarë të aftë në gjuetinë me pushkë sportive  thellësive të detit.

                                 Përmes leximit të novelës nxënësit do të mësojnë për shoqërinë e miqësinë e fëmijëve, për guximin e tyre në aventurat e zhytjes e të peshkimit nën ujë, për përleshjet me kafshë të rrezikshme të detit, për dukuri interesante e mistere të thellësive, për llojet e bimëve e të peshqve të brigjeve të Jonit etj.

                                Shumica e ndodhive të përshkruara në novelë janë të vërteta. Ato bazohen në përvojën e vet autorit dhe të shokëve të tij si zhytës e peshkatarë amatorë, të cilët futeshin në thellësitë e detit me pajime të sajuara vetë e pa bombola oksigjeni. Kjo i bën ngjarjet më të besueshme,  më tërheqëse dhe më të kuptueshme për lexuesit e vegjël.

                                 Novela, në krahasim me atë të shkruar gati 30 vjet më parë, është pasuruar jo vetëm me lëndë të re, dukuri e kuriozitete për botën e detit, por është ngritur më lart edhe në nivelin artistik e gjuhësor.

                                 Bota e madhërishme dhe misterioze e detit vjen në këtë novelë përmes zhytësve të vegjël sarandjotë. Ata, hap pas hapi, me shkathtësi e guxim, zbulojnë të fshehtat e botës së gjallë të thellësive, duke i bërë të njohura për lexuesit nxënës përmes ngjarjeve tërheqëse , ndonjëherë edhe të rrezikshme apo zbavitëse, siç janë, për shembull, përleshja me oktapodin apo peshkun e gurit,  “peshkimi” i helmetës etj.

                                  Libri është pajisur me aparat pedagogjik  ndihmës nga autori, njohës i mirë i psikologjisë së moshës së fëmijëve. Kjo ndihmon nxënësit dhe mësuesit për të zbërthyer vlerat artistike,  njohëse dhe edukative të novelës,  në përshtatje me programin shkollor.

                                   Parathënia, e hartuar nga shkrimtari Skënder Hasko, gjithashtu, bën paraqitjen dhe evidenton vlerat e librit.

                                  Kemi bindjen se novela do të pëlqehet nga fëmijët e të gjitha moshave. Ata që jetojnë larg bregdetit, shpresojmë se do të mësojnë shumë të fshehta të thellësive përmes aventurave të zhytësve të vegjël, ndërsa bregdetarët do të freskojnë njohuritë që kanë dhe, ndofta, do të ecin në gjurmët e moshatarëve të tyre guximtarë.

         Tiranë, korrik 2006