INTERVISTË ME B.XHAMËN

Albert Zholi INTERVISTA/ Flet shkrimtari i librave për fëmijë “Mësues i Merituar” Bardhyl Xhama

( Intervistë botuar  me shkurtime ne gazetën “Telegraf”, datë 16 mars 2010)
Shkrimtar
Gazetar
Publicist
“Mësues i Merituar”
Isha në rrethin letrar në gjimnazin “Asim Zeneli”, bashkë me Dritëro Agollin dhe Ismail Kadarenë

Shkurt për jetën e veprimtarinë
e Mësuesit të Merituar, gazetarit dhe
shkrimtarit

Bardhyl Xhama
Ditëlindja me dokument: 30 qershor 1934

Jetëshkrim

-Shkollën fillore e kreu në vendlindje, në Fterrë dhe klasën e pestë në Sarandë. Shtatëvjeçaren dhe të mesmen pedagogjike, si degë e gjimnazit “Asim Zeneli” në Gjirokastër, i mbaroi me rezultate të shkëlqyera.
-Në gjimnazin “Asim Zeneli”, në vitet 1949-1953, ishte pjesëtar aktiv i rrethit letrar të shkollës, një nga më të dalluarit në vend, ku merrnin pjesë dhe Dritëro Agolli, Ismail Kadare e shumë të tjerë. Poezitë e para i botoi në organet e shtypit qendror qysh kur ishte në shtatëvjeçare. Është aktivizuar gjerësisht ne veprimtaritë jashtëshollore.
-Për rezultate të shkëlqyera në marrjen e maturës pedagogjike, në vitin shkollor 1953-54, në moshën njëzetëvjeçare, Ministria e Arsimit e emëron “profesor matematike” në gjimnazin “Asim Zeneli” në Gjirokastër.
- Në vijimësi, që nga viti 1954 e deri sa doli në pension në vitin 1989 ka punuar në Sarandë e Delvinë, si mësues, inspektor arsimi e drejtor gjimnazi, në Tiranë ka punuar si redaktor e sekretar Kolegjiumi në gazetën “Mësuesi”, zëvendësdrejtor në Shtëpinë Botuese të Librit Shkollor dhe shef i sektorit të gjuhës dhe letërsisë në Institutin e Studimeve Pedagogjike.
-Arsimin e lartë me korrespondencë në Universitetin e Tiranës, Dega Gjuhë – Letërsi Shqipe, e përfundoi me mbi dy të tretat e notave “shumë mirë”.
-Për punë shembullore si mësues, drejtues shkolle, gazetar e studiues është dekoruar nga Kuvendi Popullor me Medaljen e Punës, Urdhërin “Naim Frashëri” të klasit III, Urdhërin “Naim Frashëri” të klasit II, si dhe me titullin e lartë “Mësues i Merituar”

Si shkrimtar:
Me rastin e 70-vjetorit të lindjes, është nderuar me “Çmimin e Karrierës” për kontribut në letërsinë për fëmijë dhe në drejtimin e Shoqatës Mbarëkonbëtare të Shkrimtarëve për Fëmijë e të Rinj.
Në vitin 2006 është nderuar me diplomëm “Mirënjohje” nga Qendra Kombetare Kulturore e Femijëve.
Me rastin e 75-vjetorit të lindjes i është dhënë “Diploma e Mirënjohjes” nga Shoqata e Shkrimtarëve për Fëmije e të Rinj dhe Shtëpia Botuese “Toena”

-Ka botuar trembëdhjetë libra artistikë për fëmijë e të rinj :
1. Përrallat e detit, 1975 (vëllim me përralla). Nderuar me çmim .
2. Zhytësit e vegjël të thellësive,1977 (novelë).Nderuar me çmim.
3. Ekspedita e Kaltër, l980 (roman fantastiko-shkencor ). Nderuar me çmim.
4. Zjarrfikësi i pyllit, 1987 (vëllim me përralla). Nderuar me çmim.
5. Tërfili me katër fletë, 1989 ( novelë e përralla).
6. Pse qau delfini ?, 1996 ( 50 rrëfenja). Nderuar me çmimin “Mitrush Kuteli”
7. Në kthetrat e Piratit, 1997 (roman). Nderuar me çmimin “Tasim Gjokutaj”
8. Lejleku me akullore, 1998 (vëllim me përralla).Nderuar me çmimin “La Fonten”.
9. Djaloshi që kapte rrufetë, 2000 (60 rrëfenja).Nderuar me çmimin “Bekim Harxhi”.
10. Djali me tre brirë, 2002 (Vëllim me përralla).
11. Tre vëllezërit (novele për filloren), 2003
12. Arratisje nga kafazi (përralla e rrëfenja), 2007
13. Pëllumbi me fjongo të kuqe ( 60 rrëfenja) 2007
Pra, nga 13 libra të botuar, 8 janë nderuar me çmime të ndryshme kombëtare, ndërsa 3 libra janë përfshirë nga Ministria e Arsimit në listën e librave për leximet jashtëklase të nxënësve.

-Cila është origjina juaj? Ku i keni kryer vitet e shkollimit?

Kam lindur në Fterrë të rrethit të Sarandës, sipas dokumenteve, më 30 qershor 1934. Babai im ishte mësues, me Normalen e Elbasanit, dhe mban titullin “Mësues i Popullit”. Nëna ishte shtëpiake, por një përralltare e shquar, që më nxiti fantazinë qysh kur isha fëmijë i vogël.
Shkollën fillore e kam kryer në fshat dhe ne Sarandë, ku punonte babai. Shtatëvjeçaren dhe te mesmen pedagogjike i kam mbaruar si konviktor me burse shteti në Gjirokastër në vitin 1953. Me që mbarova me rezultate të shkëlqyera, po atë vit Ministria e Arsimit më emëroi “profesor” për lëndën e matematikës në gjimnazin “Asim Zeneli”, po në atë shkollë që mbarova maturën, mbasi gjimnazi e pedagogjikja ishin të bashkuara ne një godinë e me një drejtori e kuadër arsimor. Më rastisi që shokët e mi gati moshatarë t’i bëja nxënës, ndërsa mësuesit kolegë. Ishte një përvojë shumë e vështirë, por me vullnet e ndihmën e ish-mësuesve të mi arrita ta përballoj me sukses.
Për katër vjetët e tjerë në detyrën e arsimtarit në Delvinë e Sarandë, vazhdova me ngulm arsimin e lartë pa shkëputje nga puna dhe përfundova UT të Tiranës ne Fakultetin e Gjuhës e të Letërsisë shqipe ne vitin 1960 me rezultate të larta.

-Kur keni shkruar për herë të parë dhe çfarë keni shkruar, poezi apo prozë?
Si shumica e të rinjve, edhe unë e kam nisur me poezi. Fillimet e krijimtarisë i kam qysh në fillore e shtatëvjeçare, duke thurur vjersha të thjeshta. Por krijimtarinë e mirëfilltë letrare e nisa në shkollën e mesme në Gjirokastër. Këtu kishim një rreth letrar , të njohur në të gjithë vendin, sepse pikërisht nga ky rreth letrar nisën karrierën e tyre të shkëlqyer shkrimtarët tanë të mirënjohur Dritëro Agolli e Ismail Kadare. Po në këtë rreth letrar kanë qenë së bashku me ne edhe Agim Shehu, Bekim Harxhi, Gaqo Veshi e shumë të tjerë, që kanë bërë emër në letërsi. Disa nga vjershat e kësaj kohe unë i kam botuar në organet qendrore të shtypit letrar, apo për fëmijë.

-Kush ju ka zbuluar si talent në fushën e letërsisë?-

Profesori i nderuar Vehbi Bala. Sapo ishte kthyer nga studimet jashtë shtetit, filloi punën si profesor ne gjimnazin e Gjirokastrës. Na e shpjegonte letërsinë me një pason të veçantë, se jo vetëm kishte horizont të gjerë, por ishte dhe poet. Hartimet e mia i pëlqyen dhe më nxiti të shkruaja. Pastaj ai qe themeluesi i atij rrethi letrar për të cilin folëm më lart. Ka meritë të       veçantë për të gjithë ata shkrimtarë që dolën nga shkolla e mesme e Gjirokastrës. Pastaj, nxitje për mua kanë qenë dhe Dritëro Agolli e Gaqo Veshi, me të cilët ishim konviktorë. Organizonim mbrëmje letrare, gazeta muri letrare, madje dhe shfaqje teatrale, herë me pjesë të njohura, herë i thurnim vetë me poezi, që i quanim “Ora gazmore”. Kanë qenë vërtet një nxitje e madhe për të gjithë ne në atë moshë të re.

-A ishte e vështirë të shkruaje në sistemin komunist, pasi ideologjizmat e pengonin lirinë e fjalës..?
Në sistemin komunist arti dhe letërsia bazohej në metodën e realizmit socialist. Përgjithësisht nuk mund të dilje dot jashtë tij. Unë i jam kushtuar letërsisë për fëmijë dhe duhet të pohojmë se kjo lloj letërsie ka qenë më pak e ndikuar nga ideologjizimi. Veprat e shkruara për fëmijë në atë kohë, në shumicën dërmuese të rasteve, i kanë rezistuar kohës dhe janë ribotuar edhe ne kohën e sotme. Kështu ka ndodhur edhe me veprat e mia. Të gjitha janë ribotuar pas vitit 1990, ndonjëra me ndonjë ripunim të vogël, mbasi qind për qind nuk mund t’i shpëtoje “partishmërisë” që kërkohej, deri dhe në vjersha, tregime a përralla të veçanta. Por, lirinë e fjalës nuk ka mundur të na e pengojë kush. Sepse në veprat tona kemi shprehur problemet kryesore morale dhe edukative jo vetëm me karakter kombëtar, por shumica kanë pasur e kanë vlera universale edukative. Sepse dihet që parimet morale
të njerëzimit janë të përafërta. Dhe shkrimtari shqiptar, pavarësisht kufizimeve të kohës, ka ditur që të japë kontributin e vet në letërsinë bashkëkohore. Kaq për këtë çështje, se është shumë e gjerë dhe meriton një trajtim të veçantë.

-Jeni takuar ndonjëherë me ish udhëheqësit e PPSH dhe mendimi juaj për Enver Hoxhën dhe Mehmet Shehun….

Nuk jam takuar asnjë herë me udhëheqësit e PPSH, sepse nuk më është dhënë rasti. Nuk kam ndonjë mendim të veçantë, të ndryshëm nga shumica dërmuese e njerëzve për ta. Çdo figurë gjykohet nga koha që ka jetuar e vepruar dhe nga pasojat pozitive apo negative që ka sjellë për popullin e vet. Nuk kam qenë dhe as që jam edhe sot në ndonjë parti politike. Por, në gjykimin tim sistemi komunist solli pasoja të rënda për vendin tonë, që nuk po riparohen plotësisht as sot pas rreth 20 vjetësh. Lufta e klasave, mbyllja ndaj botës së qytetëruar, kolektivizimi ekstrem i ekonomisë dhe shumë të tjera kanë qenë nga bëmat më të këqija të kohës, pra dhe përgjegjësia e drejtpërdrejtë e udhëheqjes së PPSH.

-Libri juaj i parë dhe emocionet që keni ndjerë?
Librin e parë unë e kam botuar kur isha në moshë të pjekur, në vitin 1975, kur punoja si redaktor në gazetën “Mësuesi”. Natyrisht, akumulova shumë ndër vite, fillova të shkruaj prozë, zakonisht përralla e tregime. Për një kohë të gjatë iu kushtova sportit, në aktivitete kombëtare në basketboll, volejboll, hendboll, atletikë e deri në not. Por le ta pranojmë se kur mosha bëri të vetën dhe fuqitë nisën të më lënë, iu ktheva “dashurisë së vjetër, të rinisë, letërsisë. Libri i parë titullohej “Përrallat e detit”. Emocionet, kuptohet, ishin të natyrshme, aq më tepër se libri u pëlqye dhe është ribotuar disa herë i përmirësuar dhe me ngjyra edhe vitet e fundit. Për botimin e këtij libri më ka nxitur e ndihmuar shkrimtari i mirënjohur Bedri Dedja, i cili pati rastin ta lexonte në dorëshkrim në Sarandë kur ishim së bashku me pushime.

-Cili është libri juaj që është mirëpritur më shumë nga kritika?
Që të flasim hapur, kritika letrare, si për të gjithë letërsinë, është disi më e varfër për letërsinë për fëmijë. E, megjithatë, nuk mungon. Kam botuar deri tani 13 libra artistikë për fëmijë, romane, novela, vëllime me përralla e tregime dhe vëllime me rrëfenja. Në botimet para viteve 90, por dhe tani, si më i vlerësuar është romani fantastiko-shkencor ” Ekspedita e Kaltër”, botuar në vitin 1980 e nderuar me çmim. Pa folur vetë për të, po shkruaj një nga vlerësimet e studimit për krijimtarinë time të pedagogut e shkrimtarit Xhahid Bushati: “Vepra Ekspedita e Kaltër plotëson më tej portretin e shkrimtarit. ..Vepra përmendet jo vetëm si arritje e autorit, por dhe si arritje e vetë zhanrit, çel një rrugë të re shikimi në zbulimin e mistereve të detit, sjell informacion të ri e të pa njohur shkencor...Kë to janë skenat më të bukura, më mahnitëse, më poetike, sa reale aq dhe
fantastike, që vetëm Bardhyl Xhama i njeh me shpirt dhe me talentin e tij prej prozatori i pikturoi si një artist i vërtetë, gjë që veprës i dhanë vlera të veçanta, me një poetikë të papërsëritshme, gjë që dhe sot të jep kënaqësi për ta lexuar”. Dhe më tej mund të shtoj se një pjesë e madhe nga përmbajtja e këtij romani bazohet në njohjen time personale për detin, si zhytës e peshkatar me përvojë, që kam eksploruar gjithë brigjet e Sarandës ku marrin fill ngjarjet, por dhe më gjerë, në gjithë brigjet tona detare.
Pas viteve 90, pa lënë pas dore përrallat e tregimet, iu kushtova tërësisht rrëfenjave. Dhe mund të them se këtu e kam gjetur më mirë veten. Pra, për mua personalisht, por dhe për fëmijët e kritikën, tre librat e veçantë ( pa përmendur rrëfenjat në libra të tjerë, apo të botuar në organe të ndryshme) me 170 rrëfenja të botuara deri tani, janë më të vlerësuarat. Kjo duket edhe nga disa ribotime që u janë bërë. Dhe kritika shënon se rrëfenjat përbëjnë një libër shumëfaqësh, ku urtësia dhe mençuria popullore, ku mesazhet e virtytshme shëtisin nga jeta në libër e nga libri në jetë; vepra mbart një kod etik, shpërfaq një vlerë që ka peshën e urtësisë popullore, që zbërthehet përmes një bashkëbisedimi të ngrohtë me lexuesin e vogël; dhe më tej ‘kjo tregon që autori ia ka dalë aq mbanë, sa mik i rrëfenjës nuk është vetëm lexuesi i vogël, por edhe prindi i tij, një fatlumësi që nuk e ka çdo libër.
Janë vlerësuar mirë dhe novela-përrallë “Tërfili me katër fletë”, botuar së pari në vitin 1987 dhe ribotuar disa herë në dy dhjetëvjeçarët e fundit, dhe vëllimi me përralla “Lejleku me akullore”, të përfshira ende në listën e librave për lexime jashtë klase për nxënësit e nëntëvjeçares.
Për “Tërfilin me katër fletë” i ndjeri Prof.Doktor dhe kritiku letrar Jakup Mato, midis të tjerash, ka shkruar: “... Si kritik e studiues them se kjo është një novelë shumë interesante, shkruar mjaft bukur, nga një penë e talentuar. Ajo lexohet me dëshirë jo vetëm nga të vegjlit, por dhe nga të rriturit... Së pari, të bën për vete aftësia e rrallë për të shfrytëzuar me shkathtësi e talent të vërtetë mjetet shprehëse të folklorit, sidomos të përrallës...Më mirë duhet të themi se autori ka ditur të thithë si bleta nektarin e krijimtarisë popullore...”

-Përse u dhatë përfundimisht pas letërsisë për fëmijë?
E tërë jeta dhe puna ime ka qenë e lidhur me shkollën, pra dhe me fëmijët e të rinjtë. E njoh mirë botën e psikologjinë e tyre. Pastaj erdhën dhe tre fëmijët e mi që donin përralla e tregime. Mjedisi i fshatit tonë, Fterrës, në afërsi të Jonit, me një bukuri përrallore, me ujëra të kristalta, kodra e male të gjelbëruar ku kalova fëmijërinë, gjithashtu, më kanë dhënë lëndë e tema me vlerë për krijimet e mia. Gjatë shkollimit jam marrë gjallërisht me fizkulturë e sport, me teatër, me kor e balet. Në Sarande, ku punova një kohë të gjatë, u mora edhe me not e sidomos me zhytje e peshkim. Pra, një përvoje me vlerë për të shkruar, shtuar këtu dhe leximin e çdo libri që dilte, veçanërisht ata shkencorë e me kuriozitete. Jo më kot tre librat e mi të parë janë me temë nga deti, madje edhe nga përvoja personale e zhytjeve. I tillë, për shembull, është sidomos novela
“Zhytësit e vegjël”, botuar së pari më 1977 dhe ribotuar vitet e fundit i ilustruar me ngjyra. Qysh në fillimet e mia letrare shfaqa shenja për t’u marrë me letërsinë për fëmijë dhe ndihmesa e Odhise Grillos, Bedri Dedes e të tjerë kanë qenë shtysë e fuqishme që të mos i ndahem as sot në moshën 76 vjeçare kësaj letërsie.
Kënaqësinë me të madhe dhe vlerësimin më të madh dhe emocionues e ndjej në takimet që bëj në shkolla me nxënës. Ata më rrethojnë me dashuri, flasin për librat e personazhet e tyre me superlativa, më bëjnë pyetje të çuditshme, që më futin ne mendime, kërkojnë të shkruaj edhe libra të tjerë. Kjo është lumturi, ky është vlerësimi real.
Kam marrë tetë çmime në konkurset letrare për fëmijë, në 13 vepra që kam botuar, jam nderuar me Çmimin e Karrierës dhe me Diplomën e Mirënjohjes nga Shtëpia Botuese Toena dhe Shoqata e Shkrimtarëve për Fëmijë. Por, ju them sinqerisht, më emocionon teksti i shkruar nga fëmijët e Qendrës Kombëtare Kulturore të Fëmijëve në Tiranë gjatë diskutimit të krijimtarisë time, ku, midis të tjerash, thuhet: “Mirënjohje për jetë për veprat tuaja të mrekullueshme letrare, nëpërmjet të cilave janë edukuar breza të tërë në Shqipëri. Mirënjohje për kontributin tuaj të shquar për edukimin e fëmijëve me ndjenjën e dashurisë për Njeriun, Atdheun, për shkencën e diturinë, për çdo gjë të bukur që fisnikëron shpirtin e njeriut”. E shikoni? Besoj kam të drejtë të emocionohem.

-Deri më tashmë indiferentizmi ndaj librit, vinte si rezultat i varfërisë, apo tendencës që kanë sot njerëzit për t’ju përshtatur tregut të lirë të punës sipas prirjeve dhe aftësive individuale duke menduar se libri nuk ka atë forcë që të ndikoj në ekonominë individuale (pra mbarimi i shkollës nuk ka atë rëndësi për punësim përpara aftësive praktike për profesione teknike)?

Së pari, mendimi im është se nuk ka, në kuptimin e vërtetë të fjalës, indiferentizëm ndaj librit. Kam thënë një shprehje që është kuptuar drejtë e ma kanë pëlqyer. Po e citoj: “Libri është një gur xhevahiri në gjerdanin e artë të kulturës botërore. Lumë ai që di të përfitojë prej tij”. Njerëzit lexojnë e duan të lexojnë, por mundësitë i pengojnë. Jo se libri është shumë i shtrenjtë, kjo nuk duhet pranuar, por se mjaft nga familjet e sigurojnë me shumë vështirësi jetesën. Ama nxënësit, të rinjtë, por dhe më të moshuarit, lexojnë më shumë. Fakti që librat e mirë, të shkrimtarëve të vendit apo të huaj ribotohen disa herë, tregon se libri shkon te lexuesi.
Leximi, natyrisht, bëhet me përzgjedhje, sipas dëshirave dhe interesave, shoqërore, kulturore apo ekonomike. Por lexohet. As kompjuteri, as interneti, me gjithë se kanë ndikim të fuqishëm, nuk mund dhe nuk do ta zëvendësojnë tani për tani librin. Ai qëndron në raft, mbetet në shekuj, e lexojnë më të rinjtë, por do ta lexojnë të gjithë brezat që do të vijnë. Ai është thesar, dhe prapë po citoj një shprehje popullore: “Shtëpia pa libra, është si trupi pa shpirt”.

-Libri dhe shteti. Kultura dhe njerëzit e kulturës. Cili është mendimi juaj për Ministrinë e Kulturës, sa ju ka mbështetur ju si shkrimtar? A i ka ndihmuar ajo krijuesit? Roli i saj a ka qenë me një strategji të caktuar në interes të kulturës kombëtare dhe të artistëve, shkrimtarëve? Cili është vizioni juaj për këtë Ministri, duke pasur parasysh se vetëm një popull me kulturë, mund të zhvillohet shpejt, mund të ruaj traditat e trashëguara në shekuj ?

Një shtet demokratik, siç e kemi këto 20 vjet, e ka për detyrë të merret me librin, me shkrimtarët. Libri është kulturë, është qytetërim, ruan e përçon thesarin kulturor të brezave të tërë, të kombit e të botës. Të gjitha qeveritë që kanë ardhur në pushtet mbas viteve 1990 kanë bërë diçka për librin dhe shkrimtarët. Por, për mendimin tim dhe të shumë shkrimtarëve e botuesve, ende nuk po bëhet sa duhet për të mbështetur shkrimtarët dhe botimin e librit. Më shumë bëjnë shtëpitë botuese, natyrisht, duke e quajtur edhe si biznes. Edhe ligjet për librin e botimet, për të drejtat e autorit, nuk janë të nivelit evropian. Madje ligji i përmirësuar për botimet, me sa di unë, pret akoma miratimin në Parlament.
Sa për vizionin tim për Ministrinë e Turizmit, të Kulturës Rinisë e Sportit e kam të vështirë të jap një mendim profesional. Veç mendoj se që nga emri dhe grumbullimi në të i katër funksioneve, kjo ministri e zbeh se tepërmi emrin si ministri kulture. Janë të shumtë shokët e mi shkrimtarë, por dhe më gjerë, që mendojnë qe Ministria e Kulturës të jetë më vete, të merret vetëm me kulturën. Kjo do të ndikojë fuqishëm që arti e kultura jonë, që shkrimtarët, piktorët, artistët e gjithë krijuesit të kishin një mbështetje më të fuqishme nga qeveria. Jemi dëshmitarë që “ambasadorët” që e kanë prezantuar më mirë Shqipërinë në botë, janë njerëzit e kulturës e të artit, talentet e spikatura, që kanë bërë e bëjnë emër në shumë shtete të botës. Dhe, pa i përmendur, të tillë janë shumë, shkrimtarë, këngëtarë, instrumentistë , balerinë, aktorë, piktorë e të tjerë.

-A ishte i drejtë vendimi i qeverisë për marrjen e godinës së Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve dhe kthimin e saj në Ministri ? A nuk e meritojnë shkrimtarët një godinë për t’u mbledhur dhe diskutuar?
Është një padrejtësi e pa konceptueshme. Të marrësh “shtëpinë” e familjes së shkrimtarëve, është faj. Ka qenë një vendim, por dhe zbatim, që i ka indinjuar shkrimtarët, madje dhe njerëzit e kulturës, intelektualët, deri te njerëzit e thjeshtë.
Ne kemi një shoqatë të shkrimtarëve për fëmijë e të rinj, krijuar që më 1991, që u nda nga Lidhja e asaj kohe. Është shoqatë aktive. Në ish godinën e lidhjes kemi bërë dhjetëra veprimtari, diskutime krijuese, përkujtim të figurave të shquara të letërsisë, promovim librash, festim përvjetorësh etj. Po tani? Është e trishtueshme ta themi, por jemi kthyer në lypës për të gjetur një sallë, një mjedis për t’u takuar. Madje dhe mbledhjet e kryesisë së shoqatës i bëjmë nëpër kafenetë e Tiranës, që për fatin tonë janë me shumicë.

-Ju vazhdoni të aktivizoheni në aktivitete shoqërore, vazhdoni të shkruani me qindra faqe, apo të bëni libra. Cili ka qenë dhe është motivi kryesor i jetës suaj?
Jam aktivizuar shumë me Shoqatën Mbarëkombëtare të Shkrimtarëve për Fëmijë e të Rinj, që me themelimin e saj e në vazhdim. Kam qenë dhe në drejtim të kësaj shoqate për vite me radhë. Në parti e shoqata të tjera nuk kam marrë pjesë. Si shkrimtar, e kam ndjerë kurdoherë si detyrë që të jap diçka që të mbetet për brezat e ardhshëm. Punoj nga pak çdo ditë, kompjuteri më është bërë tani si një gjymtyrë e trupit tim dhe shkruaj kryesisht rrëfenja e përralla. Kam ndihmuar e ndihmoj dhe shkrimtarët e rinj, jo thjesht me këshilla, por u kam redaktuar edhe libra që i kanë botuar.
Po jam dhe amator fotografish. Kam bërë mijëra foto në takimet me fëmijë në sholla të ndryshme të vendit e me shokët shkrimtarë. Mendoj se kam një arkiv goxha të pasur, që mund të vlejë në të ardhmen për shoqatën tonë të shkrimtarëve. Aty janë të gjithë, të vdekur e të gjallë. Shpesh i shikoj dhe i kujtoj me respekt shokët e mi të ngushtë qe s’janë më, si Bedri Dedja, Odhise Grillo, Dionis Bubani, Thanas Qerama, e të tjerë.
Doni dhe motivin kryesor të jetës? Vështirë ta shprehësh, por shkurt mund të them: Ta jetoj jetën, të punoj e të krijoj deri në çastet e fundit.

-Cilat janë problemet e shoqërisë shqiptare sot në këndvështrimin tuaj?
Është pyetje që kërkon gjerësi e thellësi, por unë nuk kam ndër mend t’í përgjigjem gjatë. Së pari, se nuk i kam aftësitë t’i përmbledh dhe, së dyti, më mungon dëshira për të folur për probleme të tilla.
Mendoj se problemi më themelor sot në këtë tranzicion të gjatë është që të merret vesh shqiptari me shqiptarin. Së paku kur është çështja për ardhmërinë e vendit. Të sheshojmë llogoret armiqësore, që na kanë ndarë, na kanë përçarë, na kanë sfilitur e varfëruar gjithë kohën. Po të ndodhë kështu, dhe unë besoj se “Për Shqipërinë, ditë të mira paskëtaj vijnë”.

-Mendimi juaj për debatin Qose-Kadare?
Është ca i ashpër. Mundet e duhej një gjuhë më e zbutur dhe jo shteruese për dy figura të shquara në fushat përkatëse.

-Mendimi juaj për bashkëjetesën dhe familjen e sotme shqiptare, pasi ka shumë divorce...?
Në shumë vende të botës sot po shtrohet me të madhe forcimi dhe kohezioni i familjes. Tek ne familja po shkërmoqet. Nuk është mirë. Arsyet janë të shumta, ekonomike, shoqërore, psikologjike, hapja ndaj botës etj. Por të mos harrojmë traditat e mira të familjes shqiptare. Ato duhen ruajtur, madje ato më të vyerat të çohen dhe më përpara.
Sa për bashkëjetesën, unë nuk jam kundër. Teprimet janë të dëmshme. Dhe divorcet e shumta nuk vijnë nga bashkëjetesa ose mungesa e saj, por nga shkaqe të tjera, qe shkurt i përmenda.

-Kriza ekonomike botërore a ndihet aktualisht dhe tek libri?
Natyrisht që ndihet. Xhepat e njerëzve janë më të zbrazur. Por dhe botuesit janë më të kursyer, u është rritur kostoja e prodhimit dhe botojnë më pak.

-Mendimi juaj për politikën e sotme shqiptare?
Është shumë agresive, konfliktuale, siç thonë. Politika e sotme po na zgjat edhe më tej tranzicionin, po na e venit të ardhmen. U bëmë gazi i botës. Por dhe problem i saj. Kaq mjafton, se unë nuk jam marrë kurrë me politikë në kuptimin e mirëfilltë të fjalës.